ΚΩΡΥΚΕΙΟΝ ΑΝΤΡΟΝ

Το Κωρύκειο Άντρο είναι ονομαστό, όχι μόνο στο μύθο, αλλά στον κόσμο της αρχαιότητας και τους συγγραφείς του, «είναι το πιο αξιοθέατο από όλα τα σπήλαια που είδα», σημειώνει ο Παυσανίας, που το επισκέφθηκε τον 1 ο αιώνα μ.Χ. Από τον ίδιο προέρχεται η πληροφορία ότι υπήρχε τότε τρεχούμενη πηγή μέσα στη σπηλιά.

Η είσοδος, από τα πρώτα βήματα μέσα σ' αυτό, εκ πρώτης όψεως, είναι χωρίς ενδιαφέρον, έτσι καθώς από το φως μπαίνεις στο σκοτάδι. Πριν όμως τα μάτια σου συνηθίσουν σ' αυτό, ακούς ένα μονότονο Θόρυβο που κάνουν οι χοντρές σταγόνες νερού όταν είναι άνοιξη νομίζεις ότι ακούς την τριβή των αιώνων πάνω στους σταλαγμίτες- που πέφτουν στο δάπεδο.

Αυτό είναι το πρώτο καλωσόρισμα.

Σιγά-σιγά η ματιά σου, συνηθίζοντας, περιφέρεται με δέος μέσα σ' αυτόν το χώρο που είναι 90 μέτρα μήκος και 60 μέτρα πλάτος.

Η ματιά συνεχίζει να παίρνει, ότι δίνει το λιγοστό φως που μπαίνει από την είσοδό του.

Χοντροί σταλαχτίτες κρέμονται από την οροφή του, που μοιάζουν με κώρυκες (δερμάτινο ταγάρι, ασκί, πανέρι). Μπροστά σου, προς το βάθος, ένα πλήθος σταλαχτιτών και σταλαγμιτών δημιουργούν ένα δάσος με έργα «αφηρημένης τέχνης». Πράγματι, πολύ εντυπωσιακό και θείο.

Όπως μπαίνουμε δεξιά στο βράχο, είναι σκαλισμένη η εξής επιγραφή, που πρέπει να είναι του 4ου π.Χ. αιώνα ή των αρχών του 3ου.

/ Εύστρατος / 'Αλκιδάμου / άμβρύσιος / συμπερίπολοι / Πανί, νύμφαις.

Ο Αναθέτης Εύστρατος καταγόταν από την Αμβρυσσό, το σημερινό Δίστομο Βοιωτίας.

Σε μια δεύτερη επιγραφή, λίγο παλαιότερη, αναφέρονται πάλι οι νύμφες και ο Πάνας μαζί με τις θυάδες. Αυτή η επιγραφή συμπληρώθηκε από τον παλιό έφορο Νίκο Παπαδάκη έτσι: νυμφών κ[αί] Πανός κ[λ]ύουσα 'Αμα[ράντα] (ή Αμιάντα) έλήφ[θη].

Δηλ. μια γυναίκα που το όνομά της δε διατηρήθηκε καλά, ακούγοντας τον Πάνα με την ακολουθία των νυμφών «έλήφθη».'Εγινε νυμφόπληκτη και πανόληπτη, μένοντας σε (έκσταση).

Στο χώρο αυτό πρέπει να υπήρχε και μαντείο σε προϊστορικούς χρόνους, λόγω των πολλών αστράγαλων που βρέθηκαν με τις ανασκαφές. 'Ήταν σε χρήση στη μέση και στη νεότερη νεολιθική εποχή.

Το Κωρύκειο 'Άντρο όμως, λόγω της θέσεώς του –όπως είπαμε ήταν αθέατο, μέχρι και λίγα μέτρα μακριά από την είσοδό του- έχει το μερίδιό του σχεδόν σε όλη την ανθρώπινη προϊστορία και ιστορία, μέχρι και τη νεοελληνική, με την κατοίκηση αυτό της οικογένειας του τραγικού στρατηγού της Ρούμελης Οδυσσέα Αντρούτσου, το 1821-1823 αφού πρώτα το είχε οχυρώσει.

Μεταξύ λοιπόν των θεών και των ημίθεων, τους Απόλλωνες, τους Παρνασσούς και τους Πάνες που το κατοίκησαν, σ’αυτό έγιναν και οι γάμοι της αδερφής του Οδυσσέα με τον Εδουάρδο Ιωάννη Τρελώνη, 'Αγγλο ναυτικό και φιλέλληνα, αγωνιστή στο πλευρό του Οδυσσέα και φίλο των μεγάλων ποιητών της εποχής, Σέλλεϋ και Λόρδου Βύρωνα.

Πώς ονομάστηκε Κωρύκειο Άντρο

Πολλές πιθανές και απίθανες πληροφορίες υπάρχουν γύρω από το πώς η πανάρχαια αυτή σπηλιά πήρε το όνομα που φέρει μέχρι σήμερα.

Ο Παυσανίας και πάλι στα «Φωκικά» του, όπως και ο σχολιαστής του Απολλωνίου Ροδίου, γράφουν ότι το όνομα το πήρε από την Κορυκεία νύμφη που αποπλάνησε ο Απόλλωνας και γέννησε τον Λυκωρία. Ο Απολλόδωρος ο Αθηναίος αλλού λέει ότι το Κωρύκειο 'Αντρο χρωστά το όνομά του στην Κωρυκεία νύμφη, που γέννησε ένα γιο τον Κώρυκα. 'Αλλοι από τους σταλαχτίτες, που έτσι όπως κρέμονται από την οροφή του, μοιάζουν με αθλητικούς κώρυκες. 'Αλλοι, επειδή η πλαγιά πάνω από αυτό μοιάζει σαν δερμάτινο ασκί κώρυκα.

Ο Ανδρέας Τσούρας πιστεύει, ότι πριν από την Κωρυκεία νύμφη προϋπήρχαν οι κώρυκες, και επειδή τα στοιχεία αυτά είναι πιο πιθανά, «χειροπιαστά», το όνομα του περίφημου Άντρου έχει τις ρίζες του στη λέξη κώρυκας στην οποία και η Κωρυκεία νύμφη θα πρέπει να χρωστά το όνομά της.

Οι ντόπιοι το φαντάζονται μεγαλειώδες, με σαράντα αυλές και του έχουν δώσει το παρατσούκλι «Σαρανταύλι» και «Μαύρη Τρούπα».

Εδώ επιβάλλεται και πρέπει, να διορθωθεί μια ιστορική ανακρίβεια. Η σπηλιά Μαύρη Τρούπα ή Κυκλώπειον Οίκημα, που βρίσκεται μια ώρα μακριά απ' τη Βελίτσα, δεν έχει καμία σχέση με το Κωρύκειο 'Αντρο. Αυτή είναι πολύ μεγάλη, απρόσιτη και χωράει 2.000 ψυχές με όλες τους τις αποσκευές ,λέει o Τάκης Λάπας. Όπου λοιπόν σε κείμενα, ιστορικά και μη, βρίσκεται το παρατσούκλι «Μαύρη Τρούπα» για το Κωρύκειο 'Άντρο είναι λάθος και ας ιστορεί, όπως είδαμε πιο πάνω, την κατοίκησή του σ' αυτό ο γαμπρός του Οδυσσέα Αντρούτσου Εδουάρδος Τρελώνης, ο οποίος έζησε στη Μαύρη Τρούπα της Βελίτσας και όχι στο Κωρύκειο Άντρο της Αράχωβας.

Οι νύμφες

Μικρές μα σημαντικές θεότητες της βλάστησης και των νερών οι νύμφες στην αρχαιότητα, συμπαραστάτες του ανθρώπου στη γεωργία, την αφθονία των καρπών και τον πολλαπλασιασμό των ποιμνιοστασίων των ποιμένων-τσελιγκάδων.

Είναι κόρες κι αυτές του Δία. Στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια του Ομήρου, τη Θεογονία του Ησίοδου και σε αμέτρητα αρχαία κείμενα, οι νύμφες έχουν ζωντανή την παρουσία τους στη φαντασία των αρχαίων λαών. 'Έχουν αναθρέψει και μεγαλώσει πολλούς και επώνυμους Θεούς.

Η νύμφη Ερατώ ερμήνευσε τους χρησμούς του θεού Πάνα. Αλλά και πολλές πόλεις έχουν πάρει ονόματα νυμφών, όπως η Δαυλίς κόρη του Κηφισού, η Σπάρτη κόρη του Ευρώτα.

Όποιος θνητός τις ενοχλούσε, τον εκδικούντο. Τον έκαναν νυμφόπληκτο. Του «έπαιρναν» τη φωνή του ή το χέρι του και όταν τις κατηγορούσαν του «έπαιρναν» το στόμα.

Όταν ο λαός βλέπει σφοδρό ανεμοστρόβιλο, πιστεύει ότι οι νύμφες χορεύουν και όποιος βρίσκεται στο δρόμο τους γίνεται νυμφόπληκτος, νεραϊδοπαρμένος δηλαδή. Ο Αισχύλος τις λεει «δαιμόνων αναστροφαί».

Στην Ιλιάδα βρίσκουμε πολλούς ήρωες να είναι παιδιά νυμφών με διάφορους θεούς.

Από τη νύμφη Τελφούσα -φύλακα των νερών- ο Απόλλωνας «απαλλοτρίωσε» το οικόπεδο, για να χτίσει το μαντείο του.

Πολλές ερωτεύονται θνητούς και ιδιαίτερα όμορφα τσοπανόπουλα και κάνουν όμορφα παιδιά μαζί τους.

Σε πάρα πολλούς μύθους, μέχρι τα σημερινά παραμύθια, οι νύμφες έχουν το θρύλο τους στη φαντασία των λαών, με πρώτον βέβαια τον ελληνικό, γιατί και σήμερα υπάρχουν νεραϊδόβρυσες και νεραϊδοπηγές.

Ο Παν

Ο Ηρόδοτος γράφει πως η λατρεία του Πάνα εισήχθη στην Αθήνα κατά το διάστημα των μηδικών πολέμων. Η παρουσία του δεν αναφέρεται ούτε στην Ιλιάδα ούτε στην Οδύσεια. Υπάρχει ένα κενό στην εμφάνισή του.

Στη συνοδεία των γιορτών του Διόνυσου, τον βλέπουμε ανάμεσα στους Σειληνούς και τους Σατύρους πάντα ενθουσιασμένο πανηγυριώτη.

Θυσίες - σπονδές

Θυσίαζαν ζώα και πρόσφεραν τα κόκαλα στους θεούς και οι πανηγυριώτες έτρωγαν το ψαχνό. Έκαναν και σπονδές οίνου (κρασοποτία μέχρι μέθης). Άφηναν στο βωμό αναθήματα (τάματα), ακριβά δώρα, έργα τέχνης, που ήταν ανάλογα με την ιδιότητα και τη δυνατότητα του αναθέτη.

Οι βοσκοί ένα κάδο γάλα, τυρί, φρούτα, ρόδα και τα νόστιμα και απαραίτητα σ’αυτές τις περιπτώσεις πλακούντια (μικρογλυκίσματα από ζύμη, κάτι σαν τηγανίτες που φτιάχνουν σήμερα στα χωριά μας).

Πιστεύεται, πως τα σημερινά χριστιανικά πανηγύρια είναι συνέχεια των γιορτών που έφτασαν ως εμάς από την αρχαιότητα.

Από ανασκαφές που έγιναν το 1970-71 από τους P. Amantry και J.P.Michaud της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών, βρέθηκαν πολλά αναθήματα που χρονολογικά ανήκουν στα αρχαϊκά και στα κλασικά χρόνια 6ο-4ο π.Χ. αιώνα.

Τα ειδώλια αυτά είναι πήλινα και χάλκινα μικροαντικείμενα. Φιάλες, ρόδακες, περόνες, πόρπες, χάλκινο ειδώλιο παιδιού, πολλοί αστράγαλοι. Ένα ειδώλιο μαρμάρινο που παριστάνει τον Πάνα και ένα ασυνήθιστο πήλινο ανάθημα τροχού με ειδώλια του Πάνα και των νυμφών σε κυκλικό χορό. Επίσης υπάρχουν και δύο νομίσματα του θεού Πάνα, κομμένα στους Δελφούς στα Ρωμαϊκά χρόνια.

Το προσιτό εμβαδόν του Κωρύκειου 'Αντρου ο Ανδρέας Τσούρας το χώρισε σε τρία δώματα, για καλύτερη γνωριμία του γραπτού και του φυσικού εντοπισμού του χώρου. Τα ονόματα που τους έδωσε είναι: «Μεγάλη αίθουσα του Πάνα» -τη βλέπουμε μόλις πρωτομπαίνουμε μέσα και είναι πράγματι μεγαλόπρεπη με τους κώρυκες, σαν πολυέλαιους να κρέμονται από την οροφή της-«Ενδιαίτημα των νυμφών» και «'Όριο ζωής και Θανάτου».

Ι .Μεγάλη αίθουσα του Πάνα

Πάνας

Ένα ανοιξιάτικο φωτεινό πρωινό του Απρίλη του 1989,αφηγείται ο Ανδρέας Τσούρας, ένας διαλεχτός Αραχωβίτης και καλός φίλος, ο δάσκαλος Ηλίας Λιάκος, με ανέβασε -πρώτη φορά για μένα- στον, κατά τον Στράβωνα, ιεροπρεπή Παρνασσό, να με ξεναγήσει στο εκεί ονομαστό από την αρχαιότητα Κωρύκειο Άντρο. . Είχα ζυμώσει και είχα ψήσει στη μνήμη μου το θρύλο του, που αμέσως, με την είσοδό μου σ' αυτό, η φήμη του γκρεμίστηκε στο σκοτάδι της πραγματικότητας. Μια βαριά μυρωδιά από κοπριά γιδοπροβάτων με καλημέρισε. Ο φίλος μου, ένα έξυπνο ερευνητικό μυαλό, λόγιος και αλαφροΐσκιωτος, δεν μπόρεσε και αυτός, όσο και τόσοι άλλοι επισκέπτες του, έξω από την κοινή ματιά τίποτα περισσότερο να μου προσφέρει.

Σιγά-σιγά όμως συνήλθα από τη βαρβαρότητα της στιγμής. Ο φίλος μου αντιλαμβάνεται ότι κάτι μου συμβαίνει. Ανατρίχιασα.

- Κοίτα! Κοίτα, του λεω με μια ελαφριά νυμφόπληκτη φωνή. Ο Πάνας! μπροστά στα μάτια μου! Και πράγματι απέναντί μου, από σταλαγμίτη, ο λιβαδοφύλακας Πάνας, καταπώς τον λεει o Ευριπίδης, αιώνες θαμμένος στην άγνοια των ανθρώπων, καρτερικά σιωπηλός και μεγαλοπρεπής, μέσα στη μεγάλη αίθούσα του μυθικού ανακτόρου, για πρώτη φορά μετά από εκατομμύρια χρόνια και για άλλους τόσους επισκέπτες του άγνωστος, αποκαλύπτεται στη ματιά του γράφοντα και του έκπληκτου φίλου μου.

Οι δυο μας, από δω και μπρος, τον προσφέρουμε πλέον στη φήμη των ανθρώπων, ολοζώντανο, αληθινό, έργο διάσημου σταλαχτίτη πάνω σ' έναν, επίσης διάσημο σταλαγμίτη -δουλειά αιώνων ακούραστης φυσικής υπομονής και τύχης- σε όλα τα μάτια των επισκεπτών του χώρου αυτού, που είναι κατοικία θεών, μύθου, θρύλου, παραμυθιού και ιστορίας.

---

ΙΙ. Ενδιαίτημα των νυμφών

Σάτυρος

Μπαίνοντας στο ενδιαίτημα των νυμφών, λίγο δεξιά, προβάλλει ένας Σάτυρος φορτωμένος ένα ασκί κρασί στην πλάτη του, ενώ στην αριστερή του μασχάλη κρατάει μια φραντζόλα ψωμί.

Σαν ακόλουθος του Διόνυσου που είναι, η μορφή του φαίνεται να βλέπει το θεό του κρασιού στα μεγάλα του κέφια. Γύρω και πάνω, πέπλα των νυμφών -ξεχωριστό αυτό της Κωρυκείας νύμφης- απλωμένα και ξεχασμένα, ανεμίζουν στο χρόνο.

---

  Κεφαλή μόσχου

Δεξιά, βγαίνοντας προς την έξοδο, ένα, σε φυσικό μέγεθος, κεφάλι μοσχαριού, χαρακτηρισμένο και πολύ όμορφο, είναι έτοιμο να βάλει τη μουσούδα του, υποθέτω, σε μια γούρνα να πιει νερό. Σε προκαλεί να το θαυμάσεις.

ΙΙΙ. Όριο ζωής και Θανάτου

Οι αρχαίοι πίστευαν πως μέσα από τις σπηλιές υπήρχε o δρόμος που μπορούσε κανείς να επικοινωνήσει με τον Άδη.

Αυτό το δέος ένιωσαν οι δυο φίλοι, όταν έφθασαν στο ορόσημο που το φως φοράει τη νύχτα και χάνεται μέσα στο σκοτάδι ελεύθερο και ανεξερεύνητο.

Εκεί, δηλαδή, που η ζωή παραδίδει τη σκυτάλη στον προορισμό της.

Όταν, ανεβαίνοντας μετά από το ενδιαίτημα των νυμφών λίγο πιο πάνω, νιώσετε το «όριο ζωής και θανάτου», άθελά σας θα τραβηχτείτε προς τα έξω!

Τώρα δε μένει τίποτ' άλλο. Οπλιστείτε με τη δική σας όραση και όταν φτάσετε στο Κωρύκειο Άντρο, πάνω εκεί στον Παρνασσό, κι όταν ζήσετε αυτή την περιγραφή, κάντε μια σπονδή μέσα στη σπηλιά, έναν καλό λόγο για τον Αραχωβίτη δάσκαλο Ηλία Κ. Λιάκο και τον Κυριακιώτη ποιητή Ανδρέα Σ. Τσούρα.

ΠΗΓΗ: http://anakalipto.blogspot.com/2013/01/blog-post_7.html#ixzz3sFIXHgGL